Soru Sor
Sorunu sor hemen cevaplansın.
Atatürk’ün inkilap anlayisi radikal ve köklü degisiklikler yapilmasi seklindeydi. Özellikle Türk milletini son yüzyillarda geri biraktiran kurumlari kaldirmak, yerine çagdas kurumlar getirmek istiyordu. Zaten ulusal egemenlik anlayisina uygun kurulan bir devletin de yeni kurumlara ihtiyaci vardi. Bundan dolayi birbirini takip eden degisik alanlarda çesitli inkilaplar yapilmistir.
§ Ankara’nin baskent olmasi (13 Ekim 1923)
§ Cumhuriyet’in ilani ( 29 Ekim 1923 – Demokratiklesmede önemli bir adim)
§ Halifeligin ilgasi (3 Mart 1924 Laiklesmede önemli bir adim)
§ Ordunun siyasetten ayrilmasi (19 Aralik 1924)
§ Anayasa’dan “Devletin dini Islam’dir” ibaresinin çikarilmasi (10 Nisan 1928)
§ Atatürk ilkelerinin anayasaya girmesi (1937)
§ Osmanli Devleti’nde hukuki birligin olmamasi
§ Modern hayatin ihtiyaçlarina cevap verememesi
§ Bati medeniyetine bir an önce geçmek için bati hukukuna yönelme geregi
§ Osmanli hukuk sisteminin, laik devletin esaslarina uygun olmamasi
§ Osmanli hukuk sisteminde kadin haklari konusunda eksikliklerin olmasi
§ Mecellenin tamamlanamamis olmasi
Medeni Kanunun Kabulü (17 Subat 1926) :
Medeni kanun, evlenme, bosanma, miras vb. her türlü iliskileri düzenlemektedir. Medeni kanun bu yönüyle toplum hayatinin düzenlenmesinde önemli rol oynamistir.
Türkiye laikligi benimsedigi için ser’i hukuka göre düzenlenen mecelleyi uygulayamazdi. Yeni bir kanun hazirlanmasi da çok zaman alabilirdi. Bundan dolayi Japinlar’in yaptigi gibi Isviçre Medeni Kanunu’nun alinmasi kararlastirildi. En son hazirlanan modern bir kanundu. Akilci ve pratik çözümler getiriyordu. Laiklikte önemli bir adim atildi.
Buna göre; tek eslilik, resmi nikah zorunlulugu, kadinlara da bosanma hakki, mirasta ve sahitlikte esitlik, kadinlarin diledigi iste çalisabilmesi, Patrikhane’nin dünya ile ilgili yetkilerinin kaldirilmasi, din ve mezhep farkinin kaldirilmasi gerçeklestirilmistir.
Not : Ayrica Almanya’dan Ceza Mahkemeleri Usülü, Italya’dan Ceza, Fransa’dan idari hukuk alinmistir.
§ Tevhid-i Tedrisat Kanunu (3 Mart 1924) : Egitim ve ögretim birlestirilerek, devlet denetimine ve Milli Egitim Bakanligi emrine verildi. Bu kanun çerçevesinde medreseler kapatildi. (Laiklikle ilgilidir.)
§ Maarif Teskilati Hakkinda Kanun (1926) : Ilk ve orta ögretimin esaslari tespit edildi. Egitim-ögretim hizmetleri laik egitim anlayisiyla modernlestirildi. (Laiklikle ilgilidir.)
§ Harf Inkilabi (1 Kasim 1928) : Türkler tarih boyunca Göktürk, Uygur ve Arap alfabelerini kullanmislardi. Laik Türkiye Devleti’ne en uygunu olarak görülen Latin alfabesi, yeni Türk alfabesi olarak kabul edildi.
§ Millet Mektepleri’nin Açilmasi (1928) : Yeni Türk Alfabesi’ni “halka” ögretmek amaciyla okullar açilmistir.
§ Türk Tarih Kurumu’nun Kurulmasi (15 Nisan 1931) : Türk tarihini “Milliyetçilik ve Laiklik” ilkeleri esaslarina uygun olarak ele almak, Türkler’in kökenini, hizmetlerini, kurduklari devlet ve medeniyetleri arastirmak amaciyla kurulmustur.
§ Türk Dil Kurumu’nun Kurulmasi (12 Temmuz 1932) : Türkçe’yi yabanci dillerin tesirinden kurtararak gelismesini ve zenginlesmesini saglamak, dilde millilesme ve sadelesme yoluna gitmek, Türkçe’yi bir bilim ve kültür dili haline getirmek amaçlanmistir.
Not : Türk Tarih Kurumu ve Türk Dil Kurumu’nun kurulmasi milliyetçilik ilkesiyle ilgilidir.
§ Üniversite Reformunun Yapilmasi (1933) : - Darülfünun kaldirilarak yerine Istanbul Üniversitesi kurulmustur. (31 Mayis 1933). Modern bilime açik olan bu üniversitede Hitler Almanyasi’ndan kaçan bilim adamlari da görev aldilar.
- Ankara Hukuk mektebi (1925 – Ilk yüksekokul), Yüksek Ziraat Enstitüsü (1933)
- Ankara Dil, Tarih ve Cografya Fakültesi (1936 – Ilk fakülte)
- Güzel Sanatlar Akademisi, Devlet Konservatuari açildi.
- Sapka Kanunu (25 Kasim 1925)
- Dini Kiyafetlerle dolasilmasinin yasaklanmadi (3 Aralik 1934)
Not-1 : Çagdaslasma ile ilgili bir inkilaptir.
Not-2 : Diyanet Isleri Baskani, Patrik ve Hahambasi bu kanunun disinda tutulmustur.
§ Tekke, Zaviye ve Türbelerin Kapatilmasi (30 Kasim 1925) : Çikarilan kanunla tekke, türbe ve zaviyeler kapatildi. Yine ayni kanunla “Seyhlik, dedelik, dervislik, seyyitlik, çelebilik, türbedarlik” gibi unvanlar da kaldirildi. (Laiklikle ilgilidir)
§ Takvim, Saat ve Ölçülerde Degisiklik : Bu alanlarda birligi saglamak ve batililasmak amaciyla degisiklik yapilmistir. Hicri ve Rumi takvim yerine Miladi Takvim (1 Ocak 1926) kabul edildi.
Agirlik ve uzunluk ölçüsü olarak uluslar arasi ölçüler olan metre ve gram kullanilmaya baslandi (1 Nisan 1931)
Devletler arasi iliskilerde düzeni saglayabilmek için hafta tatili Cuma’dan pazara alindi. (1935).
§ Soyadi Kanunu’nun Kabulü (21 Haziran 1934) : Kisilerin sosyal hayatta kolaylikla taninmalari, karisikliklarin önlenmesi için herkese Türkçe ve ahlaka aykiri olmayan birer soyadi verilmistir. TBMM Mustafa Kemal’e “Atatürk” soyadini vermistir.
Bu kanunla beraber eski toplum zümrelerini belirten unvanlar kaldirildi. Ayni kanunla Osmanli nisan ve rütbelerini tasimak da yasaklandi.
§ Kadinlara Siyasi Haklar Verilmesi (5 Aralik 1934) : Kadinlara 1930’da belediye meclislerine, 1933’te muhtarliklara girme hakki, 5 Aralik 1934’te de milletvekili seçme ve seçilme hakki bir çok Avrupa devletinden önce verilmistir.
§ Izmir Iktisat Kongresi (18 Subat – 4 Mart 1923) : Lozan’daki baris görüsmelerinin kesildigi bir sirada, Izmir’de Türkiye Iktisat Kongresi toplandi. Degisik kesimlerden 1135 temsilcinin katildigi bu kongrenin sonucunda “Misak-i Iktisadi” kabul edildi. Buna göre ekonomik kalkinmada tam bagimsizlik öngörülüyor, kaynaklarin en iyi sekilde degerlendirilmesi ve kendi çabamizla kalkinmanin geregi ortaya konuluyordu.
§ Kapitülasyonlarin Kaldirilmasi (24 Temmuz 1923) : Lozan’da kesin olarak kaldirilmistir.
§ Is Bankasi’nin Kurulmasi (1924) : Özel sektöre destek saglamak amaciyla ilk özel Türk bankasi olan Is Bankasi kuruldu.
§ Asar Vergisi’nin Kaldirilmasi (17 Subat 1925) : Köylünün rahatlatilmasi ve üretimin artirilmasi amaciyla ayni zamanda ser’i bir vergi olan asar kaldirildi.
§ Kabotaj Kanunu’nun Çikarilmasi (1 Temmuz 1926) : Türkiye karasularinda Türk gemicilerin ticaret yapmasina imkan taniniyor, denizcilik gelistirilmeye çalisiyordu. (Milliyetçilikle ilgilidir.)
§ Tesvik-i Sanayi Kanunu (1926) : Özel sektörü sanayi alanina çekmek ve ona kredi saglamak için çikarilmistir.
§ Tarim-Kredi Kooperatiflerinin Kurulmasi (1928) : Çiftçiye kredi, ucuz alet ve makine imkani olusturmaya çalisildi.
§ Toprak Reformu (1929) : Topraksiz köylüyü toprak sahibi yapmak hedeflenmistir. Fakat tam basarili olunamamistir.
§ Birinci 5 Yillik Kalkinma Plani (1933 – 1938) : Bu dönemde devlet, temel tüketim ve ara mallar saglamak gayesiyle üç beyaz ve üç siyah projesine agirlik vermistir. Un, seker, pamuk üç beyazi, kömür, demir ve akaryakit ise üç siyahi olusturuyordu. Bu temel mallarin üretilmesi ile döviz tasarrufu saglandigi gibi, bu maddeler ile disa bagimlilik da ortadan kalkacakti.
Hazirlanan bu plana göre özel sektörün gerçeklestiremeyecegi yatirimlar, devlet eliyle yapilmaya baslandi. Plan dogrultusunda dokuma, demir, kagit, cam ve kimya alanlarinda 1937’ye kadar onalti fabrika kuruldu. Fabrikalarin isletmeye açilmasiyla, disaridan alinan mallar yüzde elli oraninda azaldi. “Ikinci Bes Yillik Plan” ise Ikinci Dünya savasi’ndan dolayi uygulanamadi. Fakat, 1945 yilina kadar süren savas esnasinda Türkiye, disariya muhtaç olmadan kendi ihtiyaçlarini karsilayabilmistir. Sümerbank’in açilmasiyla elde edilen basari, kuruluslarin açilmasini tesvik etmis ve maden isleri ugrasacak Etibank kurulmustur. Böylece sanayide devletçilik ilkesi yerlestirilmeye çalisilmistir.
Not : Çagdaslasmanin en yogun oldugu dönem 1923-1934 yillari arasidir.
Tarih: 2016-03-02 01:56:12 Kategori: Sözlük
Soru Tarat
Kitaptan sorunu tarat hemen cevaplansın.
Sorunu sor hemen cevaplansın.
Türkiyede İnkılap Hareketleri Nedir
1- SIYASI ALANDA :
§ Saltanatin kaldirilmasi (1 Kasim 1922 – Laikligin ilk asamasi)§ Ankara’nin baskent olmasi (13 Ekim 1923)
§ Cumhuriyet’in ilani ( 29 Ekim 1923 – Demokratiklesmede önemli bir adim)
§ Halifeligin ilgasi (3 Mart 1924 Laiklesmede önemli bir adim)
§ Ordunun siyasetten ayrilmasi (19 Aralik 1924)
§ Anayasa’dan “Devletin dini Islam’dir” ibaresinin çikarilmasi (10 Nisan 1928)
§ Atatürk ilkelerinin anayasaya girmesi (1937)
2- HUKUKI ALANDA :
Yenilik Yapilmasinin Nedenleri :§ Osmanli Devleti’nde hukuki birligin olmamasi
§ Modern hayatin ihtiyaçlarina cevap verememesi
§ Bati medeniyetine bir an önce geçmek için bati hukukuna yönelme geregi
§ Osmanli hukuk sisteminin, laik devletin esaslarina uygun olmamasi
§ Osmanli hukuk sisteminde kadin haklari konusunda eksikliklerin olmasi
§ Mecellenin tamamlanamamis olmasi
Medeni Kanunun Kabulü (17 Subat 1926) :
Medeni kanun, evlenme, bosanma, miras vb. her türlü iliskileri düzenlemektedir. Medeni kanun bu yönüyle toplum hayatinin düzenlenmesinde önemli rol oynamistir.
Türkiye laikligi benimsedigi için ser’i hukuka göre düzenlenen mecelleyi uygulayamazdi. Yeni bir kanun hazirlanmasi da çok zaman alabilirdi. Bundan dolayi Japinlar’in yaptigi gibi Isviçre Medeni Kanunu’nun alinmasi kararlastirildi. En son hazirlanan modern bir kanundu. Akilci ve pratik çözümler getiriyordu. Laiklikte önemli bir adim atildi.
Buna göre; tek eslilik, resmi nikah zorunlulugu, kadinlara da bosanma hakki, mirasta ve sahitlikte esitlik, kadinlarin diledigi iste çalisabilmesi, Patrikhane’nin dünya ile ilgili yetkilerinin kaldirilmasi, din ve mezhep farkinin kaldirilmasi gerçeklestirilmistir.
Not : Ayrica Almanya’dan Ceza Mahkemeleri Usülü, Italya’dan Ceza, Fransa’dan idari hukuk alinmistir.
3- EGITIM VE KÜLTÜR ALANINDA :
Osmanli Devleti’nde egitimde birligin olmamasi ve dini nitelikli olmasi yenilik yapilmasini zorunlu kiliyordu.§ Tevhid-i Tedrisat Kanunu (3 Mart 1924) : Egitim ve ögretim birlestirilerek, devlet denetimine ve Milli Egitim Bakanligi emrine verildi. Bu kanun çerçevesinde medreseler kapatildi. (Laiklikle ilgilidir.)
§ Maarif Teskilati Hakkinda Kanun (1926) : Ilk ve orta ögretimin esaslari tespit edildi. Egitim-ögretim hizmetleri laik egitim anlayisiyla modernlestirildi. (Laiklikle ilgilidir.)
§ Harf Inkilabi (1 Kasim 1928) : Türkler tarih boyunca Göktürk, Uygur ve Arap alfabelerini kullanmislardi. Laik Türkiye Devleti’ne en uygunu olarak görülen Latin alfabesi, yeni Türk alfabesi olarak kabul edildi.
§ Millet Mektepleri’nin Açilmasi (1928) : Yeni Türk Alfabesi’ni “halka” ögretmek amaciyla okullar açilmistir.
§ Türk Tarih Kurumu’nun Kurulmasi (15 Nisan 1931) : Türk tarihini “Milliyetçilik ve Laiklik” ilkeleri esaslarina uygun olarak ele almak, Türkler’in kökenini, hizmetlerini, kurduklari devlet ve medeniyetleri arastirmak amaciyla kurulmustur.
§ Türk Dil Kurumu’nun Kurulmasi (12 Temmuz 1932) : Türkçe’yi yabanci dillerin tesirinden kurtararak gelismesini ve zenginlesmesini saglamak, dilde millilesme ve sadelesme yoluna gitmek, Türkçe’yi bir bilim ve kültür dili haline getirmek amaçlanmistir.
Not : Türk Tarih Kurumu ve Türk Dil Kurumu’nun kurulmasi milliyetçilik ilkesiyle ilgilidir.
§ Üniversite Reformunun Yapilmasi (1933) : - Darülfünun kaldirilarak yerine Istanbul Üniversitesi kurulmustur. (31 Mayis 1933). Modern bilime açik olan bu üniversitede Hitler Almanyasi’ndan kaçan bilim adamlari da görev aldilar.
- Ankara Hukuk mektebi (1925 – Ilk yüksekokul), Yüksek Ziraat Enstitüsü (1933)
- Ankara Dil, Tarih ve Cografya Fakültesi (1936 – Ilk fakülte)
- Güzel Sanatlar Akademisi, Devlet Konservatuari açildi.
4- TOPLUMSAL ALANDA :
§ Kilik – Kiyafet Inkilabi :- Sapka Kanunu (25 Kasim 1925)
- Dini Kiyafetlerle dolasilmasinin yasaklanmadi (3 Aralik 1934)
Not-1 : Çagdaslasma ile ilgili bir inkilaptir.
Not-2 : Diyanet Isleri Baskani, Patrik ve Hahambasi bu kanunun disinda tutulmustur.
§ Tekke, Zaviye ve Türbelerin Kapatilmasi (30 Kasim 1925) : Çikarilan kanunla tekke, türbe ve zaviyeler kapatildi. Yine ayni kanunla “Seyhlik, dedelik, dervislik, seyyitlik, çelebilik, türbedarlik” gibi unvanlar da kaldirildi. (Laiklikle ilgilidir)
§ Takvim, Saat ve Ölçülerde Degisiklik : Bu alanlarda birligi saglamak ve batililasmak amaciyla degisiklik yapilmistir. Hicri ve Rumi takvim yerine Miladi Takvim (1 Ocak 1926) kabul edildi.
Agirlik ve uzunluk ölçüsü olarak uluslar arasi ölçüler olan metre ve gram kullanilmaya baslandi (1 Nisan 1931)
Devletler arasi iliskilerde düzeni saglayabilmek için hafta tatili Cuma’dan pazara alindi. (1935).
§ Soyadi Kanunu’nun Kabulü (21 Haziran 1934) : Kisilerin sosyal hayatta kolaylikla taninmalari, karisikliklarin önlenmesi için herkese Türkçe ve ahlaka aykiri olmayan birer soyadi verilmistir. TBMM Mustafa Kemal’e “Atatürk” soyadini vermistir.
Bu kanunla beraber eski toplum zümrelerini belirten unvanlar kaldirildi. Ayni kanunla Osmanli nisan ve rütbelerini tasimak da yasaklandi.
§ Kadinlara Siyasi Haklar Verilmesi (5 Aralik 1934) : Kadinlara 1930’da belediye meclislerine, 1933’te muhtarliklara girme hakki, 5 Aralik 1934’te de milletvekili seçme ve seçilme hakki bir çok Avrupa devletinden önce verilmistir.
5- EKONOMIK ALANDA :
Mustafa Kemal, askeri zaferlerin, siyasi ve ekonomik zaferlerle devam ettirilmesi gerektigine inaniyordu. Bu gayeyle ekonomik faaliyetleri bir bütün olarak degerlendirmis ve Lozan imzalanmadan önce ele almistir.§ Izmir Iktisat Kongresi (18 Subat – 4 Mart 1923) : Lozan’daki baris görüsmelerinin kesildigi bir sirada, Izmir’de Türkiye Iktisat Kongresi toplandi. Degisik kesimlerden 1135 temsilcinin katildigi bu kongrenin sonucunda “Misak-i Iktisadi” kabul edildi. Buna göre ekonomik kalkinmada tam bagimsizlik öngörülüyor, kaynaklarin en iyi sekilde degerlendirilmesi ve kendi çabamizla kalkinmanin geregi ortaya konuluyordu.
§ Kapitülasyonlarin Kaldirilmasi (24 Temmuz 1923) : Lozan’da kesin olarak kaldirilmistir.
§ Is Bankasi’nin Kurulmasi (1924) : Özel sektöre destek saglamak amaciyla ilk özel Türk bankasi olan Is Bankasi kuruldu.
§ Asar Vergisi’nin Kaldirilmasi (17 Subat 1925) : Köylünün rahatlatilmasi ve üretimin artirilmasi amaciyla ayni zamanda ser’i bir vergi olan asar kaldirildi.
§ Kabotaj Kanunu’nun Çikarilmasi (1 Temmuz 1926) : Türkiye karasularinda Türk gemicilerin ticaret yapmasina imkan taniniyor, denizcilik gelistirilmeye çalisiyordu. (Milliyetçilikle ilgilidir.)
§ Tesvik-i Sanayi Kanunu (1926) : Özel sektörü sanayi alanina çekmek ve ona kredi saglamak için çikarilmistir.
§ Tarim-Kredi Kooperatiflerinin Kurulmasi (1928) : Çiftçiye kredi, ucuz alet ve makine imkani olusturmaya çalisildi.
§ Toprak Reformu (1929) : Topraksiz köylüyü toprak sahibi yapmak hedeflenmistir. Fakat tam basarili olunamamistir.
§ Birinci 5 Yillik Kalkinma Plani (1933 – 1938) : Bu dönemde devlet, temel tüketim ve ara mallar saglamak gayesiyle üç beyaz ve üç siyah projesine agirlik vermistir. Un, seker, pamuk üç beyazi, kömür, demir ve akaryakit ise üç siyahi olusturuyordu. Bu temel mallarin üretilmesi ile döviz tasarrufu saglandigi gibi, bu maddeler ile disa bagimlilik da ortadan kalkacakti.
Hazirlanan bu plana göre özel sektörün gerçeklestiremeyecegi yatirimlar, devlet eliyle yapilmaya baslandi. Plan dogrultusunda dokuma, demir, kagit, cam ve kimya alanlarinda 1937’ye kadar onalti fabrika kuruldu. Fabrikalarin isletmeye açilmasiyla, disaridan alinan mallar yüzde elli oraninda azaldi. “Ikinci Bes Yillik Plan” ise Ikinci Dünya savasi’ndan dolayi uygulanamadi. Fakat, 1945 yilina kadar süren savas esnasinda Türkiye, disariya muhtaç olmadan kendi ihtiyaçlarini karsilayabilmistir. Sümerbank’in açilmasiyla elde edilen basari, kuruluslarin açilmasini tesvik etmis ve maden isleri ugrasacak Etibank kurulmustur. Böylece sanayide devletçilik ilkesi yerlestirilmeye çalisilmistir.
Not : Çagdaslasmanin en yogun oldugu dönem 1923-1934 yillari arasidir.
Tarih: 2016-03-02 01:56:12 Kategori: Sözlük
Kitaptan sorunu tarat hemen cevaplansın.
Yorum Yapx